ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
ΤΡΑΝΟΥ
τ. Προέδρου Γ ΕΛΜΕ
ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ
Έχουμε τελικά μέσα μας την ορθή
αντίληψη για τη μόρφωση; Η ελπιδοφόρα προοπτική που γεννήθηκε από τους αγώνες
στους δρόμους και την πολιτική μας νίκη στις εκλογές μάλλον γεννά περισσότερα,
διαλεκτικής φύσης, ερωτήματα παρά σταθερές βεβαιότητες για την κατεύθυνση που
πρέπει να πάρει μια ριζοσπαστική εκπαιδευτική πολιτική.
Η μόρφωση πρέπει να εξακολουθεί να
θεωρείται ως υψηλής τάξεως αυτοσκοπός; Η κυρίαρχη αντίληψη για τη μόρφωση, που
τη θέλει στραμμένη κυρίως σε πρακτικούς σκοπούς, δημιουργεί τελικά πολιτικά
ώριμα, αυτόνομα και υπεύθυνα ανθρώπινα όντα; Σε ποιον βαθμό είναι και η δική
μας "κινηματική αντίληψη για την εκπαίδευση" προσανατολισμένη μυστικά
προς εξωτερικούς, ετερόνομους προς τη μόρφωση στόχους, όπως π.χ. η κακόφημη
απασχολησιμότητα; Μπορεί η εκπαίδευση να σχεδιάζεται, να μετριέται και να
τυποποιείται; Αν μπορεί η εκπαίδευση, η μόρφωση μπορεί; Υπάρχει κάποια
διαλεκτική ένταση ανάμεσα στις έννοιες αυτές;
Είμαστε στον σωστό δρόμο με τη μετριοπαθή
ανοχή του «βασιλείου των αναγκών» ή πρέπει να συγκρουστούμε αποφασιστικά με τις
επικρατούσες στρατηγικές ενσωμάτωσης στις οποίες περιλαμβάνονται εξίσου τα
ιδιαίτερα και το «Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών» (PISA) ή «Οι Τάσεις
στα Διεθνή Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες» (TIMSS) ή η δημιουργία μιας
ασφυκτικά τυποποιημένης «ευρωπαϊκού τύπου» τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, όπως
προτείνεται μέσα από τη διαδικασία της Μπολόνια;
Υπάρχουν ιστορικά υπαρκτά
εκπαιδευτικά παραδείγματα που να τείνουν στην υψηλότερη βαθμίδα της
δημοκρατίας; Πώς θα αντιμετωπίσουμε τάσεις προς τον αυταρχισμό και τον
ολοκληρωτισμό; Είμαστε έτοιμοι να αγκαλιάσουμε τους νέους που δεν είναι
πρόθυμοι να ακολουθήσουν την ηγεμονική συμμόρφωση με τους κυνικούς κανόνες της
υπαρκτής κοινωνίας;
Είναι η υπό διαμόρφωση, διάχυτη
εκπαιδευτική μας πρόταση, την οποία μπορούμε να αποκαλέσουμε "συγκεκριμένη
εκπαιδευτική ουτοπία", ικανή να μας προετοιμάσει για να συναντηθούμε με
τις ομάδες που δεν ακολουθούν την επικρατούσα τάση της κοινωνίας, όπως οι
μειονότητες, οι υποκουλτούρες, οι χρήστες ναρκωτικών, όλοι όσοι αποτελούν τη
"νέα κατώτερη τάξη»;
Είμαστε έτοιμοι ως μεσήλικες
εκπαιδευτικοί να ζήσουμε και να δράσουμε σε έναν νέο κόσμο που μας
περιθωριοποιεί βιολογικά και πολιτισμικά; Ή μήπως η επιθυμία μας για τάξη, ο
προσανατολισμός μας στην υπαρκτή ασφάλεια της μορφωτικής αυθεντίας θα μας φέρει
στη θέση να κατηγορήσουμε τη "νέα κατώτερη τάξη" των μορφωτικά
αποκλεισμένων ως απροσάρμοστη; Θα μπορούσε η μη τυπική, ανεπίσημη εκπαίδευση ατόμων
και ομάδων και τα παραδείγματά της να υποστηρίξουν τη στροφή σε καταλληλότερα
μοντέλα εκπαίδευσης;
Οι έννοιες της αυτοκατευθυνόμενης
μάθησης, της ολιστικής μάθησης, της μάθησης με όλες τις αισθήσεις και όλα τα
δυνατά ταλέντα των νέων, οι δυνατότητες για διαφορετικούς τρόπους μάθησης που
περιέχουν δυνάμει την προσωπική και κοινωνική διάσταση της αναστοχαστικότητας,
συνιστούν «πλήρη εκπαίδευση», με την καλύτερη έννοια της παράδοσης του
Διαφωτισμού. Λαμβάνοντας υπόψη ότι σήμερα η υψηλότερη και πλέον εκλεπτυσμένη μορφή
μόρφωσης απονέμεται σε ολοένα και λιγότερους ως ένοχο κοινωνικό προνόμιο και
ότι ταυτόχρονα η μόρφωση των υποκειμένων συντελείται σε μια διαλεκτική δίνη
μεταξύ της εσωτερικής ζωής των ατόμων και των ουτοπικών προσδοκιών τους, από τη
μια, και των κανονιστικών απαιτήσεων της κοινωνίας, από την άλλη, η εκπαίδευση
πρακτικά μετατρέπεται σε συνεχή εξισορρόπηση συμφερόντων (μάχη μεταξύ
αυτονομίας και ετερονομίας).
Ούτε όμως η παραδοχή της αναγκαίας
λειτουργικότητας της παρεχόμενης μόρφωσης, ούτε η απλή σύνδεσή της σε ηγεμονικά
συμφέροντα, αλλά ούτε και η ιδέα της απόλυτης ανεξαρτησίας και του σεβασμού της
ατομικότητας, μπορούν να λύσουν αυτό το δίλημμα. Η προσωπική αυτονομία είναι
πάντα μια κατάσταση που συμπλέκεται και εξαρτάται από την κοινωνική δυναμική,
που εκ νέου σήμερα, ευτυχώς, αναπτύσσεται σε θετική κατεύθυνση. Συνεπώς,
ευκταία είναι μόνο μια ιδέα της μόρφωσης που συνδέεται με μια επίμονη
διαδικασία προβληματισμού σχετικά με τις ανάγκες και τις προκλήσεις της
κοινωνίας.
Αυτές οι ανάγκες μπορούν να διερευνηθούν
μόνο με δημοκρατική συνεργασία με όλους τους συμμετέχοντες φορείς αλλά και τους
νέους απροσδόκητους συμμάχους μας, τους αντιπρόσωπους της πληγωμένης
ατομικότητας, τους μοναχικούς αποκλεισμένους της "νέας κατώτερης
τάξης", που επιτέλους αποκτούν φωνή.
